Συνθήκες, συνήθειες και δυναμικές που επηρεάζουν τον ύπνο (έλευση, διατήρηση και ποιότητα)

Δεν μπορούμε να εκβιάσουμε την έλευση του ύπνου σε κανέναν και όπως δεν επιβάλλεται χωρίς ψυχοσυναισθηματικό κόστος έτσι και δε στερείται χωρίς το αντίστοιχο έλλειμα ενέργειας ή/και ποιότητας ανάπτυξης. Το εύρος των φυσιολογικών ωρών είναι μεγάλο και αποτελεί συνάρτηση πολλών παραγόντων ενώ ο συνολικός αριθμός τους δεν τις καθιστά το ίδιο ωφέλιμες μιας και ο κύριος όγκος της παραγωγή της αυξητικής ορμόνης γίνεται σε συγκεκριμένο χρόνο στο 24ωρο. Η αυξητική ορμόνη όπως και η μελατονίνη εκκρίνονται βάση του εσωτερικού κιρκαδιανού συστήματος (μιλάμε πάντοτε για τον κύριο όγκο της αυξητικής ορμόνης μιας και σε πολύ μικρότερη ποσότητα παράγεται καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας). Η μελατονίνη αρχίζει να εκκρίνεται με τη δύση του ηλίου και έτσι ενεργοποιείται/ρυθμίζεται και η έκκριση της αυξητικής ορμόνης ενώ η έκλυσή της αναστέλλεται από την έκθεση σε τεχνητό φως μετά τη δύση του ήλιου και με την ύπαρξη εστίας φωτός στον χώρο του ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Εάν για τον οποιονδήποτε λόγο κρίνουμε αναγκαία την ύπαρξη εστίας φωτός στο δωμάτιο που κοιμάται το παιδί φροντίζουμε να είναι στο φάσμα του κόκκινου που δεν αναστέλλει την παραγωγή της μελατονίνης ενώ η έκθεση στο μπλε φως της οθόνης τηλεόρασης και υπολογιστή, ακόμη κι αν το παιδί δεν έχει άμεση οπτική επαφή είναι απαγορευτική για τον ίδιο λόγο.

Η ιδανική ώρα για να κοιμηθεί ένα παιδί είναι ανάλογη με τη δύση του ήλιου. Πιο συγκεκριμένα για τη χώρα μας, το χειμώνα μεταξύ 19:00-20:00 ανάλογα την ηλικία και το καλοκαίρι μεταξύ 20:00-21:00. Αυτό λόγω των ενήλικων ρυθμών μας δεν εξυπηρετεί όλες τις οικογένειες και διαταράσσεται από τις συνήθειες και τις εκάστοτε δυναμικές. Άλλο το φυσικό και άλλο το βολικό. Το εσωτερικό βιολογικό ρολόι των βρεφών αυτορρυθμίζεται από τους τρεις μήνες έως και τους εννέα σε κάποιες περιπτώσεις αν δεν υπονομευτεί από εξωτρικούς παράγοντες.

Για να ενθαρρύνουμε τον ύπνο των παιδιών μας πρέπει πρώτα εμείς να τον εκτιμάμε και να τον σεβόμαστε. Έχει σημασία να καταλάβουμε γιατί ένα παιδί κοιμάται συστηματικά μετά τα μεσάνυχτα. Αναγνωρίζουμε τα σημάδια που μας επικοινωνούν την κούρασή τους; Καταλαβαίνουμε τη διαφορά μεταξύ ενεργητικότητας και υπερδιέγερσης; Τί κάνουμε εμείς οι γονείς για να ενθαρρύνουμε τον ύπνο τους σε καταλληλότερη ώρα; Μήπως οι συνθήκες που δημιουργούμε και οι συνήθειες ή οι δυναμικές της οικογένειας υπονομεύουν την έλευση, τη διατήρηση και την ποιότητα του ύπνου; Φροντίζουμε για την έκθεσή τους στις φυσικές εναλλαγές ημέρας και νύχτας; (όχι τεχνητά περιβάλλοντα όπως τεχνητή συσκότιση κατά τη διάρκεια της ημέρας και έκθεση σε τεχνητό φως και οθόνες μετά τη δύση του ήλιου και κατά τη διάρκεια της νύχτας, άμεση έκθεση στο φυσικό φως του ήλιου κατά το πρώτο μισό της ημέρας, σταθερές ώρες γευμάτων, κατάλληλες τροφές που δεν προκαλούν υπερδιέγερση, μεταβατικό στάδιο από την κατάσταση της εγρήγορσης σε αυτήν του ύπνου τουλάχιστον μίας ώρας, διατήρηση του εκάστοτε υπνικού συσχετισμού ή/και περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια της νύχτας κτλ)

Έχουμε αποκλείσει αλλεργίες, δυσανεξίες, δυσπεψίες ή/και άλλα παθολογικά αίτια;

Παράλληλα με τα πρακτικά θα πρέπει να φροντίζουμε το πεδίο της ψυχοσυναισθηματικής ασφάλειας του παιδιού, να μην υπάρχει κάποιο έλλειμα το οποίο να το εμποδίζει να χαλαρώσει και να κάνει τη μετάβαση από την κατάσταση της εγρήγορσης σε αυτή του ύπνου. Υπάρχει ασφαλής δεσμός προσκόλλησης; Ποια είναι η σχέση του παιδιού με τους γονείς ή/και τρίτους φροντιστές; Παιδικός σταθμός, αδερφάκι, μετακόμιση, ένταση μεταξύ γονέων, εναλλαγή φροντιστών, ανεπαρκής συναισθηματική διαθεσιμότητα γονέων, πολύωρη απουσία γονέων είναι μερικές από τις συνθήκες που επηρεάζουν τον ύπνο στον οποίο καθρεφτίζονται τα συναισθήματα που βιώνει το παιδί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο ύπνος είναι φυσική ανάγκη αλλά ο τρόπος που αποκοιμιέται κάποιος είναι δεξιότητα που κατακτιέται ευκολότερα αν δεν παρεμβληθούν οι ενήλικοι ρυθμοί ζωής.
Την ώρα του ύπνου: Βοηθάει σημαντικά να παραμένουμε στο παρόν. Όχι στο παρελθόν (και εχθές του πήρε δύο ώρες να κοιμηθεί…) και όχι στο μέλλον (φοβάμαι ότι ποτέ δε θα αποκοιμηθεί χωρίς μία ώρα βόλτα πάνω-κάτω…) Το παρελθόν και το μέλλον μας φορτίζουν συναισθηματικά τόσο πολύ που αδυνατούμε να συντονιστούμε με την ανάγκη του παιδιού μας στο τώρα, ενώ τους μεταδίδουμε τέτοια ενέργεια που τους προκαλεί επιπλέον υπερένταση και δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την έλευση του ύπνου. Το βιβλίο “No Cry Sleep Solution” της Elizabeth Pantley είναι στην προτεινόμενη βιβλιογραφία της ομάδας. Έχει πολλές, χρήσιμες πληροφορίες που βοηθούν τους γονείς να κατανοήσουν τί είναι πρόβλημα ύπνου και τί όχι, τί υπονομεύει και τί ευνοεί την αυτορρύθμιση του εσωτερικού βιολογικού ρολογιού, πώς να αναγνωρίζουν τα σημάδια έλευσης του ύπνου κτλ. Δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά αλλά αξίζει να κάνετε τον κόπο ακόμη κι αν δεν είστε απόλυτα εξοικειωμένοι με τη γλώσσα.

Όπως διδάσκεται ο θηλασμός έτσι διδάσκεται και ο ύπνος. Όπως δεν υπάρχει βρέφος (χωρίς προβλήματα υγείας ή/και ανατομίας) που δεν μπορεί να θηλάσει αλλά μητέρα που δεν κατάφερε – γιατί δεν ήξερε πώς – να του δείξει τον τρόπο έτσι δεν υπάρχουν και βρέφη που δεν κοιμούνται αλλά γονείς που δεν έχουν καταφέρει να τα βοηθήσουν – γιατί δεν γνωρίζουν πώς να το κάνουν. Εκπαίδευση στον ύπνο χρειαζόμαστε εμείς οι γονείς για να μην παρεμβαίνουμε στο εσωτερικό βιολογικό ρολόι των παιδιών μας με συμπεριφορές που καταλήγουν να τα δυσκολεύουν να αγαπήσουν τον ύπνο κι αυτό – τις περισσότερες φορές συμβαίνει γιατί εμείς οι ίδιοι – ως ενήλικες δεν έχουμε καλή σχέση με τον ύπνο. Μας δυσκολεύει γιατί κι εμείς ως παιδιά δεν τον διδαχθήκαμε με αγάπη και σεβασμό. Τον αναζητάμε γιατί είμαστε εξαντλημένοι αλλά δεν είμαστε άνετοι με αυτόν. Οι πιο πολλοί κοιμόμαστε βλέποντας τηλεόραση γιατί η ιδέα και μόνο να ξαπλώσουμε στο κρεβάτι μας και να αφεθούμε στις σκέψεις μας, γεννά άβολα συναισθήματα.

Στα ελληνικά θα βρείτε το βιβλίο “Τα μωρά είναι άνθρωποι της νύχτας” της Κατερίνας Χρυσανθοπούλου, που αναφέρει η Φιλιώ και είναι μια καλή εναλλακτική για όποιον δεν είναι εξοικειωμένος με τα αγγλικά ώστε να διαβάσει το No Cry. Σημειώνω ότι έχει μία ανακρίβεια στη σελίδα 69, πρώτη παράγραφος (πιθανότατα λόγω μη επαρκών στοιχείων όταν γράφτηκε το βιβλίο, το 2008. Έχει ενημερωθεί ο εκδοτικός οίκος και θα διορθωθεί στην επόμενη εκδοση). “Αν το μωρό θέλει φως στο δωμάτιο, φροντίζουμε να του έχουμε ένα φωτάκι νύχτας ή ένα πορτατίφ. Προτιμούμε τις αποχρώσεις του πράσινου ή του μπλε, διότι το ερυθρό άκρο του φάσματος ενεργοποιεί τον αμφιβληστροειδή” και παραθέτει μελέτες από το νοσοκομείο Brigham & Women’s Hospital της Βοστώνης όπου έχει αποδειχθεί ότι η έκθεση στο μπλε φως ρυθμίζει το βιολογικό ρολόι του οργανισμού πιο αποτελεσματικά από οποιοδήποτε άλλο χρώμα. Η μελέτη αυτή είναι ακριβής, μόνο που αναφέρεται στην ευεργετική δράση της έκθεσης του οργανισμού σε φάσμα μπλε αποχρώσεων σε άτομα που ζουν ή/και εργάζονται σε περιβάλλοντα με τεχνητό φωτισμό κατά τη διάρκεια της ημέρας. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι μπλε αποχρώσεις είναι η χειρότερη δυνατή επιλογή γιατί αναστέλλουν την παραγωγή της μελατονίνης. Το μόνο συμβατό χρώμα για την έλευση και διατήρηση του ύπνου είναι το ερυθρό και οι αποχρώσεις του.
Από Anna Papra

https://rotasapantaw.wordpress.com/wp-admin/post.php?post=7516&action=edit