Έχω περάσει τη ζωή μου δουλεύοντας με εξαιρετικά δυστυχισμένους ανθρώπους, και έχω διερωτηθεί τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τους εξαιρετικά δυστυχείς ανθρώπους, από τους υπόλοιπους; Ξεκινώντας πριν έξι χρόνια περίπου, διερωτηθήκαμε σε τι διαφέρουν οι εξαιρετικά ευτυχισμένοι άνθρωποι από τους υπόλοιπους; Αποδεικνύεται πως υπάρχει μία διαφορά. Δεν είναι περισσότερο θρησκευόμενοι, δεν είναι σε καλύτερη φόρμα, δεν έχουν περισσότερα χρήματα, δεν είναι πιο εμφανίσιμοι, δεν τους συμβαίνουν περισσότερα καλά και λιγότερα κακά γεγονότα. Το σημείο στο οποίο διαφέρουν είναι ότι πρόκειται για εξαιρετικά κοινωνικούς ανθρώπους. Δεν περνούν τα πρωινά του Σαββάτου πηγαίνοντας σε σεμινάρια. (Γέλια) Δεν ξοδεύουν χρόνο μόνοι τους. Καθένας από αυτούς έχει μια ερωτική σχέση, αλλά και μεγάλο αριθμό φίλων.
8:09Αλλά προσέξτε εδώ. Αυτά είναι μόνο δεδομένα συσχέτισης, όχι αιτιότητας, κι εγώ θα σας μιλήσω για την ευτυχία με τη Χολιγουντιανή της έννοια: Την ευτυχία της ευφορίας, του χαχανητού και του κεφιού. Και πρόκειται να ισχυριστώ σε λίγο, πως δεν είναι καν αρκετή. Ανακαλύψαμε ότι θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε την παρατήρηση παρεμβάσεων ανά τους αιώνες, από τον Βούδα ως τον Τόνι Ρόμπινς. Γύρω στις 120 παρεμβάσεις έχουν προταθεί ότι τάχα κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Ανακαλύψαμε ότι είμαστε ικανοί να χειριστούμε πολλές απ’ αυτές, και βασικά διενεργούμε μελέτες τυχαίας ανάθεσης για την αποτελεσματικότητά τους. Δηλαδή ποιες κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους σε βάθος χρόνου. Σε λίγα λεπτά θα σας μιλήσω για κάποια από αυτά τα αποτελέσματα.
8:57Αλλά το συμπέρασμα είναι, ότι η αποστολή που θέλω να έχει η ψυχολογία, σε συνάρτηση με την αποστολή της για θεραπεία της ψυχικής ασθένειας, και σε συνάρτηση με την αποστολή της να κάνει τους δυστυχισμένους ανθρώπους λιγότερο δυστυχισμένους, είναι να μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους. Και για να θέσω το συγκεκριμένο ερώτημα — η ευτυχία είναι μια λέξη που δεν χρησιμοποιώ συχνά — έπρεπε πρώτα να το αναλύσουμε σε αυτό που νομίζω ότι μπορεί να ερωτηθεί για την ευτυχία. Πιστεύω ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικές– τις ονομάζω διαφορετικές επειδή δημιουργούνται από διαφορετικές παρεμβάσεις, είναι πιθανό να έχεις την μια αντί την άλλη — τρεις διαφορετικές ευτυχισμένες ζωές. Το πρώτο είδος ευτυχισμένης ζωής είναι η ευχάριστη ζωή. Αυτό είναι το είδος της ζωής στο οποίο έχεις όσο περισσότερο θετικό συναίσθημα μπορείς, και τις ικανότητες που σε βοηθούν να το ενισχύεις. Το δεύτερο είδος ζωής είναι εκείνο που σχετίζεται με τη δέσμευση σε κάτι: με τη δουλειά σου, το γονεϊκό σου ρόλο, την αγάπη, τη διασκέδασή σου, ο χρόνος σταματά για σένα. Είναι εκείνο για το οποίο μιλούσε ο Αριστοτέλης. Και το τρίτο είδος, είναι η ζωή που έχει νόημα. Θέλω λοιπόν να πω λίγα πράγματα για καθένα από αυτά τα είδη ζωής και τι γνωρίζουμε γι’ αυτά.
10:05Το πρώτο είδος ζωής είναι η ευχάριστη ζωή και είναι απλά όσο καλύτερη μπορούμε να τη φανταστούμε. Είναι να έχεις όσο περισσότερες πηγές ευχαρίστησης μπορείς, όσο περισσότερο θετικό συναίσθημα μπορείς, και να μαθαίνεις τις ικανότητες, τη δυνατότητα αποτίμησης και την επίγνωση που τα ενισχύουν, που τα επεκτείνουν πέρα από χωροχρονικά όρια. Αλλά η ευχάριστη ζωή έχει τρία μειονεκτήματα κι αυτός είναι ο λόγος που η θετική ψυχολογία δεν είναι ευτυχολογία και δεν σταματά εδώ.
10:34Το πρώτο μειονέκτημα της ευχάριστης ζωής είναι ότι η εμπειρία του θετικού συναισθήματος είναι κληρονομική, είναι κληρονομική σε ποσοστό 50%, και βασικά δεν είναι πολύ τροποποιήσιμη. Έτσι τα διαφορετικά κόλπα που ο Ματιέ (Ρικάρντ), εγώ και άλλοι ξέρουμε για την αύξηση το ποσοστού θετικού συναισθήματος στη ζωή σου είναι κατά 15-20% κόλπα, αντλώντας περισσότερα από αυτό. Το δεύτερο είναι ότι το θετικό συναίσθημα συνηθίζεται. Συνηθίζεται όντως ταχύτατα. Είναι όπως το Γαλλικό παγωτό βανίλια, την πρώτη φορά που το γεύεσαι έχει το 100% της γεύσης του. Ως την έκτη φορά που θα το γευτείς, έχει εξαφανιστεί. Όπως προείπα, δεν είναι ιδιαίτερα εύπλαστο.
11:22Αυτό οδηγεί στο δεύτερο είδος ζωής. Πρέπει να σας πω για το φίλο μου, τον Λεν, για να εξηγήσω για ποιο λόγο η θετική ψυχολογία είναι κάτι παραπάνω από το θετικό συναίσθημα, κάτι παραπάνω από το χτίσιμο της ευχαρίστησης. Όταν έκλεισε τα 30, ο Λεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένος σε δύο από τα τρίασημαντικά πεδία της ζωής. Το πρώτο πεδίο ήταν το εργασιακό. Στην ηλικία των 20 ήταν χρηματιστής. Στην ηλικία των 25 ήταν πολυεκατομμυριούχος, και επικεφαλής μιας χρηματιστηριακής εταιρείας. Το δεύτερο πεδίο είναι το παιχνίδι: είναι πρωταθλητής του μπριτζ. Αλλά στο τρίτο σημαντικό πεδίο της ζωής, τον έρωτα, ο Λεν έχει αποτύχει αβυσσαλέα. Κι ο λόγος ήταν ότι ο Λεν είναι ψυχρός και απόμακρος. (Γέλια)
12:13Ο Λεν είναι εσωστρεφής. Οι Αμερικανίδες που έβγαιναν με το Λεν του έλεγαν “Δεν έχεις πλάκα. Δεν έχεις θετική ενέργεια. Άντε χάσου.” Όμως ο Λεν ήταν αρκετά πλούσιος ώστε να μπορεί να πληρώσει έναν ψυχαναλυτή της Park Avenue, ο οποίος επί πέντε χρόνια προσπαθούσε να βρει το σεξουαλικό τραύμα που κάπως είχε κλειδώσει μέσα του το όποιο θετικό συναίσθημα. Αλλά αποδείχτηκε πως δεν υπήρχε κάποιο σεξουαλικό τραύμα.Αποδείχτηκε ότι… Ο Λεν μεγάλωσε στο Λονγκ Άιλαντ και έπαιζε ποδόσφαιρο και παρακολούθησε ποδόσφαιρο, και έπαιζε μπριτζ… Ο Λεν είναι στο τελευταίο 5% αυτού που αποκαλούμε θετική συναισθηματικότητα.
12:57Η ερώτηση είναι αν ο Λεν είναι δυστυχισμένος, και θέλω να πω πως δεν είναι. Σε αντίθεση με αυτό που η ψυχολογία μας είπε για το κατώτατο 50% της ανθρώπινης φυλής σε θετική συναισθηματικότητα, νομίζω ότι ο Λεν είναι ένας από τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους που γνωρίζω. Δεν έχει πέσει στην κόλαση της δυστυχίας κι αυτό επειδή ο Λεν, όπως οι περισσότεροι από εσάς, είναι ιδιαίτερα ικανός να ρέει μέσα στις καταστάσεις. Όταν περπατά στον όροφο του Αμερικάνικου Χρηματιστηρίου, στις 9μιση το πρωί, ο χρόνος σταματά γι’ αυτόν. Και ξαναρχίζει μετά το καμπανάκι της λήξης. Από τη στιγμή που θα παιχτεί η πρώτη κάρτα, μέχρι το τέλος του πρωταθλήματος 10 μέρες μετά, ο χρόνος σταματά για το Λεν.
13:34Είναι όντως αυτό για το οποίο ο Μάικ Τσικστεμάιλ έχει μιλήσει σχετικά, για τη ροή που είναι διαφορετική από την ευχαρίστηση με έναν πολύ σημαντικό τρόπο. Η ευχαρίστηση είναι ακατέργαστη αίσθηση: ξέρεις ότι συμβαίνει. Είναι σκέψη και συναίσθημα. Αλλά ο Μάικ σας είπε χθες ότι κατά τη διάρκεια της ροής δεν μπορείς να αισθανθείς τίποτα. Γίνεσαι ένα με τη μουσική. Ο χρόνος σταματά. Έχεις βαθιά συγκέντρωση. Κι αυτό είναι όντως το χαρακτηριστικό αυτού που θεωρούμε καλή ζωή. Νομίζουμε πως υπάρχει συνταγή γι’ αυτό, και είναι να γνωρίζεις τα βασικότερα πλεονεκτήματά σου. Και πάλι, υπάρχει ένα έγκυρο τεστ για να βρεις ποια είναι τα πέντε βασικά σου πλεονεκτήματα. Και μετά αναδιοργάνωσε τη ζωή σου έτσι ώστε να τα χρησιμοποιείς όσο περισσότερο μπορείς. Αναδιοργάνωσε τη δουλειά σου, την αγάπη σου, το παιχνίδι σου, τη φιλία, τη γονεϊκότητά σου.
14:30Ένα παράδειγμα μόνο: μία γυναίκα με την οποία δούλευα ήταν ταμίας στο Genuardi’s. Σιχαινόταν τη δουλειά της. Εργαζόταν εκεί παράλληλα με τις σπουδές της. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημά της ήταν η κοινωνική νοημοσύνη, έτσι αναδιαμόρφωσε τη δουλειά του ταμία, κάνοντας τη συνάντηση μαζί της,το κοινωνικό αποκορύφωμα της μέρας κάθε πελάτη. Τώρα ασφαλώς και απέτυχε. Αλλά αυτό που έκανε ήταν να χρησιμοποιήσει τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά της, και να αναδιοργανώσει τη δουλειά για να τα χρησιμοποιήσει όσο περισσότερο μπορούσε. Αυτό που παίρνεις από όλο αυτό δεν είναι ευφορία. Δε μοιάζεις με τη Ντέμπι Ρέινολντς. Δε χαχανίζεις πολύ. Αυτό που παίρνεις είναι περισσότερη απορρόφηση. Οπότε αυτό είναι το δεύτερο μονοπάτι. Το πρώτο μονοπάτι είναι το θετικό συναίσθημα. Το δεύτερο μονοπάτι είναι η ευδαιμονική ροή.
15:17Και το τρίτο μονοπάτι είναι το νόημα. Αυτό είναι παραδοσιακά, το πιο σεβαστό μέρος της ευτυχίας. Το νόημα από αυτή την οπτική συνίσταται από–παράλληλo με την ευδαιμονία, συνίσταται από το να ξέρεις ποια είναι τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματά σου, και από το να τα χρησιμοποιείς για να ανήκεις και να υπηρετείς κάτι μεγαλύτερο από σένα.
15:42Ανέφερα ότι και για τα τρία είδη ζωής, την ευχάριστη ζωή, την καλή ζωή και τη ζωή με νόημα, οι άνθρωποι τώρα δουλεύουν εντατικά το ερώτημα αν υπάρχουν πράγματα που τις αλλάζουν σε βάθος χρόνου. Η απάντηση φαίνεται να είναι ναι. Και θα σας δώσω άμεσα κάποια δείγματα αυτού. Συμβαίνει με συγκεκριμένο τρόπο. Με τον ίδιο τρόπο που εξετάζουμε τα φάρμακα για να δούμε ποιο πραγματικά δουλεύει. Έτσι διενεργούμε διαχρονικές μελέτες τυχαίας ανάθεσης διαφορετικών παρεμβάσεων, ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο (placebo). Για να αναφέρω ένα παράδειγμα του είδους των παρεμβάσεων που βρίσκουμε ότι έχουν αποτέλεσμα, όταν διδάσκουμε τους ανθρώπους για την ευχάριστη ζωή και πώς να έχουν περισσότερη ευχαρίστηση στη ζωή τους, ένα από τα πράγματα που σας αναθέτουμε είναι να πάρετε την ικανότητα επίγνωσης και εκτίμησης και να σχεδιάσετε μια όμορφη μέρα. Το άλλο Σάββατο ορίστε μια μέρα, σχεδιάστε για σας μια όμορφη μέρα και χρησιμοποιήστε τη δυνατότητα πλήρους εκτίμησης και την επίγνωση για να ενισχύσετε αυτές τις χαρές. Mπορούμε να δείξουμε με αυτό τον τρόπο ότι η ευχάριστη ζωή ενισχύεται.
16:53Επίσκεψη ευγνωμοσύνης. Θέλω όλοι σας να το κάνετε αυτό μαζί μου τώρα, αν μπορείτε. Κλείστε τα μάτια σας. Θα ήθελα να ανασύρετε από τη μνήμη σας κάποιον που έκανε κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που άλλαξε τη ζωή σας προς μια καλή κατεύθυνση, και που δεν τον ευχαριστήσατε ποτέ όπως θα έπρεπε. Αυτός ο άνθρωπος πρέπει να είναι ζωντανός. Εντάξει. Τώρα, μπορείτε να ανοίξετε τα μάτια σας. Ελπίζω όλοι να έχετε ένα τέτοιο άτομο. Η αποστολή σας όταν μαθαίνετε για την επίσκεψη ευγνωμοσύνης είναι να γράψετε μία επιστολή 300 λέξεων προς αυτό το άτομο, να του τηλεφωνήσετε στο Φοίνιξ, να το ρωτήσετε αν μπορείτε να το επισκεφτείτε, χωρίς να του πείτε το γιατί, να εμφανιστείτε στην πόρτα του, να διαβάσετε την επιστολή–όλοι κλαίνε όταν συμβαίνει αυτό– και εκείνο που συμβαίνει όταν εξετάζουμε τους ανθρώπους μία εβδομάδα, ένα μήνα μετά, τρεις μήνες μετά, είναι και οι δύο πιο ευτυχισμένοι και λιγότερο καταθλιπτικοί.
17:55Άλλο ένα παράδειγμα είναι το ραντεβού ενδυνάμωσης, στο οποίο βάζουμε τα ζευγάρια να προσδιορίσουν τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά τους στην αντίστοιχη δοκιμασία, και μετά να σχεδιάσουν ένα βράδυ στο οποίο και οι δύο τα χρησιμοποιούν και βρίσκουμε πως η συγκεκριμένη διαδικασία ενδυναμώνει τις σχέσεις. Η διασκέδαση έναντι της φιλανθρωπίας. Αλλά είναι τόσο ενθαρρυντικό να βρίσκομαι σε ένα γκρουπ όπως αυτό, στο οποίο τόσοι πολλοί από εσάς έχετε στρέψει τις ζωές σας προς τη φιλανθρωπία. Λοιπόν, οι προπτυχιακοί φοιτητές μου κι οι άνθρωποι με τους οποίους δουλεύω δεν το έχουν ανακαλύψει αυτό, έτσι βάζουμε βασικά ανθρώπους να κάνουν κάτι αλτρουιστικό και κάτι διασκεδαστικό, και να τα συγκρίνουν.Αυτό που ανακαλύπτεις είναι ότι όταν κάνεις κάτι διασκεδαστικό, έχει σαν αποτέλεσμα μια τετράγωνη κυματομορφή. Όταν κάνεις κάτι φιλανθρωπικό για να βοηθήσεις κάποιον άλλο, διαρκεί σε βάθος χρόνου. Έτσι αυτά είναι παραδείγματα θετικών παρεμβάσεων.
18:45Τώρα το προτελευταίο πράγμα που θέλω να πω είναι πως ενδιαφερόμαστε για την ποσότητα ικανοποίησης που παίρνουν οι άνθρωποι από τη ζωή τους, κι αυτό πλησιάζετε στην πραγματικότητα. Αυτή είναι η μεταβλητή-στόχος μας. Ρωτάμε αυτήν την ερώτηση ως μια λειτουργία των τριών διαφορετικών ειδών ζωής, πόση ικανοποίηση παίρνετε από τη ζωή σας; Έτσι ρωτάμε — και το έχουμε κάνει αυτό σε 15 παραλλαγές που εμπλέκουν χιλιάδες ανθρώπους — σε πιο βαθμό σταματά το χρόνο η αναζήτηση ευχαρίστησης, η αναζήτηση του θετικού συναισθήματος, της ευχάριστης ζωής, η αναζήτηση της εμπλοκής, και αν η αναζήτηση νοήματος, συντελεί στην ικανοποίηση που αντλείτε από τη ζωή σας.
19:22Τα αποτελέσματά μας, μας εξέπληξαν, αλλά ήταν ανάποδα από αυτά που νομίζαμε. Φαίνεται πως η αναζήτηση της ευχαρίστησης δεν έχει σχεδόν καμία συνεισφορά στην ικανοποίηση που αντλούμε από τη ζωή μας. Η αναζήτηση νοήματος είναι η δυνατότερη. Η αναζήτηση της εμπλοκής είναι επίσης πολύ δυνατή. Η ευχαρίστηση είναι σημαντική αν πετύχεις τόσο την εμπλοκή όσο και το νόημα, τότε η ευχαρίστηση είναι το κερασάκι στην τούρτα. Μπορούμε να πούμε πως στη γεμάτη ζωή, το άθροισμα είναι σημαντικότερο από τα μέρη αν τα βάλεις όλα μαζί. Αντιστρόφως, αν δεν έχεις κανένα από τα τρία, στην άδεια ζωή, το άθροισμα είναι λιγότερο σημαντικό από τα μέρη.
19:59Αυτό που ρωτάμε τώρα είναι αν αυτή η ίδια σχέση, η φυσική υγεία, η νοσηρότητα, η διάρκεια της ζωής και η παραγωγικότητα, ακολουθούν την ίδια σχέση. Δηλαδή, σε μια εταιρία, είναι η παραγωγικότητα μια λειτουργία θετικού συναισθήματος, εμπλοκής και νοήματος; Είναι η υγεία μια λειτουργία θετικής εμπλοκής, ευχαρίστησης, αλλά και νοήματος της ζωής; Υπάρχει λόγος να σκεφτεί κανείς ότι η απάντηση και στα δύο αυτά μπορεί να είναι ναι.
20:31Ο Κρις είπε ότι ο τελευταίος ομιλητής είχε την ευκαιρία να προσπαθήσει να ενσωματώσει ό,τι άκουσε, και έτσι αυτό ήταν καταπληκτικό για μένα. Δεν έχω ξαναβρεθεί σε άλλη παρόμοια συνάθροιση. Δεν έχω ξαναδεί ομιλητές να υπερβαίνουν τον εαυτό τους τόσο πολύ, κάτι που ήταν ένα από τα αξιοσημείωτα γεγονότα. Ανακάλυψα ότι τα προβλήματα της ψυχολογίας φαίνονται να είναι παράλληλα με τα προβλήματα της τεχνολογίας, της ψυχαγωγίας και του σχεδιασμού με τον ακόλουθο τρόπο. Όλοι ξέρουμε ότι η τεχνολογία, η ψυχαγωγία και ο σχεδιασμός, έχουν χρησιμοποιηθεί, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για καταστροφικούς σκοπούς. Ξέρουμε επίσης ότι η τεχνολογία, η ψυχαγωγία και ο σχεδιασμός μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ανακουφίσουν τη δυστυχία. Παρεμπιπτόντως, η διάκριση μεταξύ της ανακούφισης της δυστυχίας και του χτισίματος της ευτυχίας είναι εξαιρετικά σημαντική. Νόμιζα, όταν έγινα θεραπευτής πριν 30 χρόνια, πως αν ήμουν αρκετά καλός ώστε να κάνω κάποιον να μην είναι καταθλιπτικός, αγχωμένος, θυμωμένος, θα μπορούσα να τον κάνω ευτυχισμένο. Αλλά δεν το κατάφερα ποτέ. Είδα ότι το καλύτερο που θα μπορούσε κανείς ποτέ να κάνει ήταν να φτάσει στο μηδέν. Αλλά ήταν άδειος.
21:45Αποδεικνύεται πως η ικανότητα της ευτυχίας, η ικανότητα της ευχάριστης ζωής, η ικανότητα εμπλοκής, η ικανότητα του νοήματος, είναι διαφορετικές από την ικανότητα ανακούφισης της δυστυχίας. Έτσι παράλληλα ισχύει το ίδιο με την τεχνολογία, την ψυχαγωγία και τον σχεδιασμό, πιστεύω. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό γι’ αυτούς τους τρεις οδηγούς του κόσμου μας να αυξήσουν την ευτυχία, να αυξήσουν το θετικό συναίσθημα, κι αυτό είναι ακριβώς το πώς έχουν χρησιμοποιηθεί. Αλλά μόλις διαχωρίσει κανείς την ευτυχία με τον τρόπο που εγώ χρησιμοποιώ, όχι απλά ως θετικό συναίσθημα–αυτό δεν είναι σε καμία περίπτωση αρκετό– υπάρχει ροή στη ζωή και υπάρχει νόημα στη ζωή. Όπως μας είπε ο Λοραλί, ο σχεδιασμός, και πιστεύω η ψυχαγωγία και η τεχνολογία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για να αυξηθεί η γεμάτη νόημα αφοσίωση στη ζωή.
22:38Οπότε, συμπερασματικά, ο 11ος λόγος για αισιοδοξία, εκτός από τον διαστημικό ανελκυστήρα, είναι νομίζω πως με την τεχνολογία, την ψυχαγωγία και τον σχεδιασμό, μπορούμε βασικά να αυξήσουμε το ποσοστό χωρητικότητας της ανθρώπινης ευτυχίας στον πλανήτη. Κι αν η τεχνολογία καταφέρει να αυξήσει στα επόμενα 10-20 χρόνια την ευχάριστη ζωή, την καλή ζωή και την γεμάτη νόημα ζωή, αυτό θα είναι καλό. Αν η ψυχαγωγία μπορέσει να αλλάξει κατεύθυνση, αυξάνοντας επίσης το θετικό συναίσθημα, το νόημα, την ευδαιμονία, αυτό θα είναι καλό. Και αν ο σχεδιασμός μπορέσει να αυξήσει το θετικό συναίσθημα, την ευδαιμονία, τη ροή και το νόημα, όλα όσα κάνουμε όλοι μαζί θα γίνουν όσο καλά χρειάζεται. Σας ευχαριστώ.
Martin Seligman Ψυχοθεραπευτής
